Wat is het verschil tussen risico- en schuldaansprakelijkheid?

Het verschil tussen schuld- en risicoaansprakelijkheid

Het uitgangspunt in het aansprakelijkheidsrecht is dat eenieder zijn eigen schade draagt, tenzij iemand anders daar aansprakelijk voor is. Voor aansprakelijkheid is een wettelijke grondslag nodig. Ons wettelijk systeem kent twee soorten aansprakelijkheden: schuld en risico.

Schuldaansprakelijkheid

Het hoofdartikel van de schuldaansprakelijkheid is de onrechtmatige daad, weergegeven in artikel 6:162 BW. In lid 2 van dit artikel wordt een definitie gegeven: “Als onrechtmatige daad worden aangemerkt een inbreuk op een recht en een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht of met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt, een en ander behoudens de aanwezigheid van een rechtvaardigingsgrond.”

Er is sprake van schuldaansprakelijkheid wanneer iemand zich onrechtmatig gedraagt en deze gedraging aan hem kan worden toegerekend. Een van de vereisten is het hebben van schuld bij het veroorzaken van de schade. De aansprakelijke partij moet verwijtbaar hebben gehandeld, óf de aansprakelijke partij heeft het handelen nagelaten waardoor de onrechtmatige gedraging aan hem worden toegerekend. Enkele voorbeelden van een onrechtmatige daad zijn: een bal door de ruit van de buren gooien, als automobilist een fietser aanrijden of een auteursrecht schenden.

Het bekendste arrest van de onrechtmatige daad is het Kelderluik-arrest. In deze zaak is ‘gevaarzetting’ als categorie van onrechtmatigheid geïntroduceerd. Een werknemer van Coca-Cola moest een café bevoorraden en daarbij liet hij een kelderluik openstaan. De eiser in deze zaak, Duchateau, viel vervolgens in het openstaande luik en als gevolg daarvan liep hij lichamelijk letsel op. De rechter oordeelde dat de werknemer een gevaar in het leven had geroepen door het kelderluik open te laten staan, en daardoor aansprakelijk was op grond van de onrechtmatige daad.

Risicoaansprakelijkheid

Bij risicoaansprakelijkheid is iemand aansprakelijk op grond van een bepaalde hoedanigheid/kwaliteit. De aansprakelijke in kwestie is niet zelf schuldig is aan het veroorzaken van de schade. Een producent is bijvoorbeeld aansprakelijk voor de schade die wordt veroorzaakt door een gebrekkig product, een werkgever is aansprakelijk voor de fouten van een werknemer en de eigenaar van een dier is aansprakelijkheid voor de schade die het dier heeft veroorzaakt.

Om meerdere redenen is in het recht gekozen voor risicoaansprakelijkheid. Het profijtbeginsel speelt een grote rol. Dit beginsel houdt in dat wie van de voordelen geniet van een bepaalde activiteit, ook moet opdraaien voor de schade die bij de activiteit wordt veroorzaakt. Bijvoorbeeld wanneer een werkgever geniet van het voordeel dat hij werknemers kan inzetten die werkzaamheden voor hem uitvoeren, is hij risicoaansprakelijk voor het onrechtmatig handelen van die werknemers.

Ter illustratie wordt een uitspraak van de Rechtbank Gelderland van 19 augustus 2015 besproken. In de zaak die voorlag, was sprake van een risicoaansprakelijkheid voor dieren. De gedaagde in de zaak had een eenmanszaak waar paarden en ezels werden gefokt. De eiseres wilde twee pony’s aanschaffen en kwam bij de gedaagde een proefrit maken ter beoordeling van de pony’s. Tijdens de proefrit was de pony gaan galopperen en maakte het dier een scherpe bocht, waardoor de eiseres viel en ernstig lichamelijk letsel opliep. De rechtbank oordeelde dat de eigenaar van de pony risicoaansprakelijk is voor het door het dier aangebrachte letsel en dat dit vergoed moet worden.